Dr sudhir Deore: जुलै 2021

गुरुवार, १५ जुलै, २०२१

डॉ. गणेश देवींच्या हस्ते ४ पुस्तकांचे प्रकाशन

- डॉ. सुधीर रा. देवरे

‘आदिम तालनं संगीत’ या माझ्या अहिराणी कवितासंग्रहाची व्दितीय आवृत्ती एकवीस वर्षांनंतर चेन्नईच्या नोशन प्रकाशनाकडून नुकतीच प्रकाशित झाली आहे. 1980 ते 2000 पर्यंतच्या पहिल्या आवृत्तीतील 153 (पहिली आवृत्ती डॉ. गणेश देवी यांनी बडोद्याच्या ‘भाषा केंद्रा’तून प्रकाशित केली होती.) आणि 2001 ते 2020 पर्यंतच्या 82 अशा एकूण 40 वर्षांतील 235 कविता या संग्रहात समाविष्ट आहेत. या संग्रहाची मराठी व इंग्रजी भाषांतरंही प्रकाशित झाली असून मराठी भाषांतर स्वत: कवीने तर इंग्रजी भाषांतर प्रा. राजीव कुलकर्णी यांनी केलं आहे. दुसर्‍या आवृत्तीला (डॉ. गणेश देवी यांनी लिहिलेल्या पहिल्या आवृत्तीच्या प्रस्तावनेसह) अमेरिकेतील डॉ. अरुण प्रभुणे यांची दीर्घ प्रस्तावना लाभली आहे.

अहिराणी ‘आदिम...’ सोबत “Melodies with a Primitive Rhythm” या नावानं इंग्रजी तर ‘आदिम तालाचं संगीत’ या नावानं मराठी अशी ही तीन पुस्तकं नुकतीच प्रकाशित झाली आहेत.

या तीन पुस्तकांसोबत ‘डंख व्यालेलं अवकाश’ या माझ्या मराठी कवितासंग्रहाची दुसरी आवृत्ती तब्बल बावीस वर्षांनी (पहिली आवृत्ती 1999) प्रकाशित होत आहे. अशा चार पुस्तकांचं ऑन लाईन प्रकाशन विख्यात भाषातज्ज्ञ व साहित्यिक डॉ. गणेश देवी यांच्या हस्ते नुकतंच बँगलोरहून करण्यात आलं असून ही पुस्तकं चेन्नई येथील ‘नोशन प्रेस प्रकाशना’तर्फे प्रसिध्द झाली आहेत. या चार पुस्तकांसह आतापर्यंत बावीस पुस्तकं प्रकाशित झाली आहेत.

डॉ. गणेश देवी पुस्तक प्रकाशन करत ई मेलनं कळवतात:

Ganesh_devy

Thu, Jul 8, 3:18 PM (17 hours ago)

to me

Dear Dr. Sudhir Deore,

It is an extraordinary delight to know that the four titles are now ready. I am pleased to have the honour of declaring them published and receiving them in soft copy.

‘Aadim Talana Sangeet’, the larger 2^nd edition of Ahirani ‘Aadima Talana Sangeet’, with additions to it, its English, Marathi translation and ‘Dankh Vyalele Avakash’ four books of such sensitively written poems by you form your life time's work.

They are a significant contribution to Indian poetic literature. I am sure the volumes will receive the response they so richly deserves.

All very best wishes and heart-felt thanks for your kindness in thinking so affectionately of me over the long decades of our friendship.

Regards,

G N Devy

(Dr. Ganesh Devy)

दुसर्‍या आवृत्तीच्या निवडक चार मूळ अहिराणी कवितांसहीत त्यांची मराठी आणि इंग्रजी रुपं :

मूळ अहिराणी कविता:

उबदार ढग म्हनस...

मी मन्हा

उबदार ढगमा र्‍हास कायम...

मन्हा गरम सूर्य पांघरीसन,

कोन्ही घर बांधस...

कोन्ही बंगला...

कोन्ही महाल...

- मी मन्ही कविताले

उबदार ढग म्हनस!...

हिशेब ठिऊ नही...

हिशेब

ठिऊ नही

लोकस्ना...

जशे आपू

मोजतं नहीत

आजपावत आपुले

कितला

चाई गयात

डास!...

किरकोडास्नी वळवळ...

किरकोडास्नी वळवळ

तशी

हरेक गाव मझारली वरदळ

दखास

गाडीनी धावती

खिडकी मझारथून...

भायेर

कोनताबी गावमा...

घर पोचनूत का मंग

हरेक झनले वाटंस

भयान पानी

पडाले पायजे,

आपू सोता

घर पोचनूत का,

मंग...

अहिराणीतून मराठी भाषांतर :

उबदार ढग म्हणतो...

मी माझ्या

उबदार ढगात असतो कायम...

माझा गरम सूर्य पांघरुन,

कोणी घर बांधतो...

कोणी बंगला...

कोणी महाल...

- मी माझ्या कवितेला

उबदार ढग म्हणतो!...

हिशोब ठेऊ नये...

हिशोब

ठेऊ नये

लोकांचा...

जसं आपण

मोजत नाहीत

आजपर्यंत

किती

चाऊन गेले

डास!...

किरकोड्यांची वळवळ...

किरकोड्यांची वळवळ

तशी

प्रत्येक गावातली वर्दळ

दिसते

गाडीतल्या धावत्या

खिडकीतून...

बाहेर

कोणत्याही गावात!...

घरी पोचलोत की मग

प्रत्येकाला वाटतं

खूप पाऊस

यायला हवा,

आपण घरी पोचलोत की,

मग...

अहिराणीतून इंग्रजी भाषांतर : (राजीव कुलकर्णी)

Warmer Cloud

Wrapping the hot sun around,

I always cozy myself

in my warmer cloud.

One may prefer an abode,

the other a mansion proud,

a palace might shelter a few,

but, my poetry is my

cozier cloud.

Keep No Count

Keep no count

of people's stings and bites...

As we hardly keep count

of mosquito bites...!

Worms

Through the window

of the bus rushing,

one happens to see

multitudes in towns

heaving and pushing.

The hubbub

is no different

from a hoard of worms

twisting and twitching.

On Reaching Home

Everyone wants it

to rain heavily,

but, only when

one's reached home safely.

पुस्तकांच्या लिंक्स:

Melodies With A primitive Rhythm, English : Notion Press:

https://notionpress.com/read/melodies-with-a-primitive-rhythm

आदिम तालाचं संगीत, मराठी : Notion Press:

https://notionpress.com/read/aadim-talachh-sangeet

आदिम तालनं संगीत, अहिराणी : Notion Press :

https://notionpress.com/read/aadim-talna-sangeet

डंख व्यालेलं अवकाश, मराठी : Notion Press :

https://notionpress.com/read/dankh-vyalele-avkash

(अप्रकाशित. लेखातल्या कवितांचा इतरत्र वापर करताना कवीच्या नावासह ब्लॉगचा संदर्भ द्यावा ही विनंती.)

ब्लॉगचा पत्ता: http://sudhirdeore29.blogspot.com/

गुरुवार, १ जुलै, २०२१

खडकफूल

- डॉ. सुधीर रा. देवरे

घरात काळा समार (मसाला) करायचा झाला तर लहानपणापासून कानावर पडलेलं एक नाव, खडकफूल. खडकफूल हा मसाल्यातल्या पदार्थातला एक घटक आहे. हा पदार्थ मला खूप आवडतो. तो आवडण्याचं कारण त्याच्या रंगामुळं नाही, गंधामुळं नाही, चवीमुळं नाही की त्याच्या आकारामुळंही नाही. हा पदार्थ मला आवडतो त्याच्या विशिष्ट अशा खडकाळ नावामुळं. (आणि हाताला लागणार्‍या त्याच्या मुलायम स्पर्शामुळं.) हा पदार्थ दिसायला एकदम फुलासारखाच. या फुलाची एक बाजू पांढरी तर दुसरी बाजू काळी. खडकसदृश्य. (प्रत्येक माणसालासुध्दा अशा दोन बाजू असतात. कोणाला आपण आपल्या पांढर्‍या बाजूनं माहीत असतो, तर कोणी कायम आपली काळी बाजू लोकांना सांगत राहतो.) खडकफुलाची अशी ही काळी- पांढरी बाजू लांबून पाहिली तर हे एखादं फुलपाखरु आहे की काय असं वाटावं.

‘खडकफूल!’ हे नाव म्हणजे ‘खडक’ आणि ‘फूल’ या दोन परस्परविरुध्द शब्दांचा संयुक्‍त शब्दप्रयोग. मसाल्यासारख्या तिखट आणि उग्र पदार्थातील एक घटक असलेल्या ह्या फुलाला ज्यानं कोणी ‘खडकफूल’ हे सामान्यनाम (का ‘विशेष’नाम) बहाल केलं असेल त्याच्या बुध्दीची नेहमीच कमाल वाटत आली. हे नाव ठेवणार्‍या या अज्ञात व्यक्‍तीबद्दल मला एखाद्या प्रेषिताबद्दल वाटावं असं प्रेम वाटतं.

खडक म्हणजे चक्क पाषाणच. पाषाण हृदयी माणसासारखा खडक. आणि फूल म्हणजे निव्वळ फुलच - फूल ही उपमा देता येईल अशी ‘क्ष’ नावाची कोमल व्यक्ती समोर उभी राहील अशी संज्ञा.

खडकफुलाचा वास हवाहवासा वा सुखद आहे, असं मात्र मुळीच नाही. तरी हे फूल दिसतं तेव्हा प्रत्येक वेळी त्याचा वास घेऊन पहातो. छाती भरभरुन वा फुप्फुस भरभरुन खडकफुलाचा गंध घेत बेभान होतो खूप खोल आतल्या अंत:र्नादात.

का कोण जाणे पण ‘खडकफूल’ हे मला माझं जितं जागतं प्रतीकच वाटतं. यदाकदाचित आत्मकथन कधीतरी लिहिलंच, तर त्याचं नाव ‘खडकफूल’ असं ठेवणार. का, ते मात्र आत्मचरित्रातच नमूद करीन. (असं हा लेख पहिल्यांदा जेव्हा केव्हा मी लिहिला होता तेव्हा त्या वहीत लिहून ठेवलं आहे. ‘खडकफूल’ वरचं हे छोटंसं टिपण १९९० च्या दरम्यान केव्हातरी लिहिलं असावं. तेव्हा आत्मकथन प्रकाशित झालं नव्हतं. आता दोन आत्मकथनं प्रकाशित असूनही त्यांची नावं ‘खडकफूल’ ठेवलेलं नाही. कारण हे कायम आठवत असलं तरी आत्मकथनं वेगळ्याच कारणानं लिहीली आहेत. त्यामुळं हे नाव पुस्तकाला देता येत नव्हतं. कदाचित ‘खडकफूल’ नावाचं माझं पुस्तक येईलही कधीतरी या पुढं. नक्की सांगता येत नाही.)

‘खडक’ आणि ‘फूल’. हे कट्टर परस्पर विरुध्द शब्द वा संज्ञा. तरीही एकाच संज्ञेत गुण्यागोविंदानं नांदतात. मग आपणच काबर केवळ ‘फूल’ अथवा ‘खडक’च राहतो एकेकटं युगानुयुगं! आपण एखाद्या माणसाला एकतर ‘खडक’ ठरवून मोकळं होतो, अथवा ‘फूल’. पण खडकाची दुसरी बाजू ‘फूल’आणि फुलाची दुसरी बाजू ‘खडक’ असू शकते हे गृहीत धरुन का चालू नये? म्हणजे वेळ येताच अपेक्षाभंग होत नाही.

- आपल्याला ‘खडकफूल’ सारखं प्रणामी होता येणारच नाही का आयुष्यात!

(लिखाण : 1990. अप्रकाशित लेख. लेखाचा इतरत्र वापर करताना लेखकाच्या नावासह ब्लॉगचा संदर्भ द्यावा ही विनंती.)

ब्लॉगचा पत्ता : http://sudhirdeore29.blogspot.com/