डॉ. सुधीर रा.
देवरे
ही
पोस्ट केवळ उत्सुकता आणि जाणून घ्यावे या हेतूने लिहीत आहे. म्हणून या पोस्टचा
अर्थ कोणी धार्मिक वा राजकीय या अंगाने घेऊन गैरसमज करून घेऊ नये ही विनंती. मी या
विषयाकडे सामाजिक प्रबोधन म्हणून पाहतो. सगळ्याच धर्मातील अनिष्ट प्रथांना विरोध
या विचारधारेतून झालेले हे लिखाण आहे:
परदेशात
राहणार्‍या माझ्या एका उच्चशिक्षित मुस्लीम मित्राला विचारलं, ‘आजच्या काळात तोंडी
तीन तलाक विषयी तुमचं मत काय आहे?’ मित्र म्हणाला, ‘आपण धार्मिक बाबींवर न बोललेलं बरं. आपण आरएसएस विचारांचे
आहात का?’ त्याचे उत्तर ऐकून मी
चपापलो. एखाद्या प्रश्नावर आपण भूमिका घेतली तर आपल्याला कोणत्यातरी विचारधारेत
बळजबरी ढकलले जाते. म्हणून भूमिका घेताना आपण प्रतिगामी ठरवले जाणार नाहीत ना याची
काळजी कशी घ्यायची? (तलाकच्या बाजूने बोललं तर आपण पुरोगामी ठरू का?) असं काही
ठरवलं जाण्यापेक्षा कितीही गंभीर विषयांवर भूमिका न घेणंच चांगलं अशा पध्दतीने तटस्थ
राहण्याचा हा काळ आहे. (तलाकला विरोध करणारे फक्‍त आरएसएसचे लोक असतील तर आजचे
मुस्लीम विचारवंत, सर्व मुस्लीम महिला आणि न्यायालये आदी आरएसएसच्या विचारधारेतले
समजावेत का? आरएसएस आपल्या अनिष्ट प्रथांचे उदात्तीकरण करत असेल तर तलाकच्या
विरोधात बोलायला या संघटनेलाही नैतिक अधिकार नाही.) आजच्या काळात तोंडी तलाक हा
प्रश्न धार्मिक वा राजकीय कसा होऊ शकतो? असलाच तर हा सामाजिक प्रश्न आहे.
1985
ला राजीव गांधी पंतप्रधान असताना शहाबानो तलाक प्रकरणाचा निकाल लागला आणि त्या
महिलेला नवर्‍याने पोटगी द्यावी असा कोर्टाने आदेश दिला. या वेळीच तोंडी तलाक
बेकायदेशीर ठरवला गेला होता. मात्र काही कडव्या धर्मांधळ्या लोकांकडून राजीव
गांधीची दिशाभूल केली गेली. म्हणून संसदेत कायदा होऊन तोंडी तलाकला कायदेशीर
पाठिंबा मिळाला आणि तलाक पीडित महिलेला आर्थिक मदतीसाठी कायम वफ्फ बोर्डाकडे हात
पसरावे लागले.
याच
दरम्यान ‘निकाह’ नावाचा हिंदी सिनेमा
आला. (खरं तर या चित्रपटाचे नाव ‘तलाक’ असायला हवं होतं.) चित्रपट अभिजात म्हणता येणार नसला तरी
या चित्रपटाने तलाक पीडित महिला कशी उध्वस्त होते, यावर छान भाष्य करून तात्कालीन
एका पिढीचे प्रबोधन केले होते. सलमा आगा आणि गुलाम अली यांनी गायलेल्या गजला
अप्रतिम. चित्रपटात सलमा आगा यांनीच काम केले आहे.
अलिकडेच
एका टीव्ही वाहिनीने (इंडिया टीव्ही) स्टींग ऑपरेशन करून तलाकला प्रोत्साहन देणार्‍या
काही धार्मिक मुल्ला- मौलवींना उघडे पाडले. चुकून तलाक दिला गेला म्हणून त्याच
महिलेशी निकाह करायचा असेल तर आपल्याला काय करावं लागेल असं या धर्मगुरूंना विचारण्यात
आलं. हलाला- हमबिस्तर होण्यासाठी ते स्वत: तयार झाले. त्यासाठी एक लाख रूपये सुध्दा
मागण्यात आले. ही ‘हमबिस्तर’ची बात कुणाला (आणि त्यांच्या घरी तर) अजिबात कळता कामा नये हे ही त्यांनी
सांगितले. कारण हे लोक ‘बालबच्चेवाले’ (स्वत:चे तरूण मुलं असलेले) होते म्हणे. म्हणजे त्यांच्या
इज्जतीचा पंचनामा होणार होता. हलाल- हमबिस्तर होणे ही बाब धार्मिक असेल तर त्यासाठी
लपवाछपवी का? धार्मिक पुण्य कमवण्याचे काम असेल तर या लोकांनी (धर्मासाठी) हे
कृत्य उघडपणे प्रचार करून करायला हवे. अशा कामांसाठी वरून एक लाख रूपये लाच घ्यायला
धर्माने सांगितलं का? ज्याअर्थी या गोष्टी लपून छपून केल्या जातात त्याअर्थी
धर्माच्या नावावर चाललेल्या या वाईट प्रथा आहेत हे मुल्लाही अप्रत्यक्षपणे आपल्या
वागण्याने कबूल करतात.
सर्वच
धर्मात वाईट प्रथा होत्या. अजूनही आहेत. काही वाईट प्रथा काळाची मागणी म्हणून बंद
झाल्या. धर्माचा ठेका घेतलेले लोक इतके सनातनी असतात की ते आपल्या अनिष्ट प्रथा
सहजासहजी सोडायला तयार नसतात. म्हणूनच धर्म संस्थापकाला सुध्दा सुळावर जावे लागते.
माझे
अनेक मुस्लीम मित्र आहेत. पण याबाबतीत त्यांना सखोल माहिती नाही. मी कुराण वाचले.
मराठी अनुवाद वाचला. त्यात मला तलाक संबंधी काही वाचायला मिळालं नाही. कदाचित
अनुवादातून तो भाग सुटून गेला असावा. (माझे अज्ञान म्हणून इथे मी काही प्रश्न
उपस्थित करतो. माझ्यासहीत जे जे कोणी याबाबतीत अज्ञानी आहेत त्यांचे प्रबोधन
व्हावे या हेतूने.)
‘शरियत’ हा कुराणचा भाग आहे
का स्वतंत्र? तोंडी तलाक नेमक्या कोणत्या संदर्भात आहे? कोणकोणत्या कारणांनी दिला
जातो? ग्रंथात तलाकचे गौरवीकरण केले असेल तर त्यासाठी नेमके कोणते युक्‍तीवाद केले
गेलेत? तलाक त्या विशिष्ट काळासाठी ‘कालाय’ म्हणून योग्य होता की तो सार्वकालिक (आजही) योग्य आहे? तोंडी
तलाक हा भाग प्रक्षिप्त असावा का? ‘हलाला’ हे काय आहे? त्याच नवर्‍याशी पुनर्विवाहासाठी दुसर्‍याशी
तात्पुरता निकाह लावून ‘हमबिस्तर’ होण्यामागे नेमके काय तत्वज्ञान आहे?
हे
सर्व प्रश्न जाणकारांना विचारण्यासाठी उपस्थित केले आहेत. ज्या ज्या कोणाला याची
माहिती असेल त्यांनी सामाजिक प्रबोधनासाठी इथे लिहावे ही विनंती.
(या ब्लॉगचा इतरत्र वापर करताना लेखकाच्या नावासह या ब्लॉगचा सविस्तर संदर्भ द्यावा ही विनंती.)
– डॉ. सुधीर रा. देवरे
इंटरनेट ब्लॉगचा पत्ता: http://sudhirdeore29.blogspot.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा