- डॉ. सुधीर रा. देवरे
जानेवारी - फेब्रुवारी २०२५ च्या ‘नव अनुष्टुभ्’ मध्ये ज्या आठ कविता प्रकाशित झाल्या आहेत, त्या आज ब्लॉगवर देत आहे :
१. पाय नसलेल्यानंही बसल्याजागी झाड व्हावं!
झाडाला पाय नसतात
म्हणून झाड स्थलांतर करू शकत नाही
झाड पर्यटनाला जात नाही
सहली काढू शकत नाही
झाडाला देश फिरता येत नाही की गाव
झाडाला ताजमहाल पाहता येत नाही
झाड का‍श्मीर पाहू शकत नाही की हिमालय
झाड अंदमानला जाऊ शकत नाही
झाड कोणत्याही समुद्र काठावर विसावू शकत नाही
समुद्रात जीवंतपणे पोहू शकत नाही
झाड देशांतर करू शकत नाही
कारण झाडाला पाय नसतात
पण झाडाच्या प्राणवायुनंच माणसं हिंडतात
पशू स्थलांतर करू शकतात
पक्षी आकाशात उड‍‍त
झाडावर घरटं बांधू शकतात
पाय नसलेल्या माणसात आणि झाडात
फरक असूच नये काही
पाय नसलेलं झाड, पाय असलेल्यांसाठी
जागच्याजागी जगत त्याग सोसत राहतं
- तसं पाय नसलेल्या माणसानंही
बसल्याजागी हिरवंगार झाड व्हावं!
***
२. आत्म्याचेच खेळ
भीती वाटते
संपर्कात राहिलो नाही तर
लोक मला
विसरुन जातील की काय
मी पोस्ट टाकत राहतो...
लाईक्स कॉमेंटस
न आलेले पाहून
लोकांना माझ्यासहित
मी लिहिलेलेही
दिसत नाही की काय
भिती वाटते...
मी आहे की नाही
की हे सगळे
आत्म्याचेच खेळ
सांगता येत नाही...
दिसतही नाहीत कोणाला
दुरून उलटे वा
निसगळ पाय!
जो तो हाकलत राहतो
आपलीच गाय!
***
३. उडून गेलेल्या चिड्या परत फिरल्या...
अक्राळविक्राळ वेताळ आवाजात
परसातली उंडार झाडं उपटत
बुलडोझर वळवळण्या दरम्यान
फुललेल्या फळलेल्या चिड्या
उध्वस्त
बाग सोडून उडून गेल्या...
पायरव नसलेल्या शांततेत
माणसांचा कचरा झाला
डुकरं कोरू लागली
गायी कुरतडू लागल्या
कुत्री वर पाय करून पळाली...
अशा वासात शक्य नव्हतं
घरात जेवन आणि जगणं...
हद्दीत उरलेल्या झाडांना
जीव लावत
तकलादू कृत्रिम का होईना
आडवी
हिरवी नायलन जाळी बसवली
आणि आडोशानं चाऱ्यासह
झुळ झुळ पाणी वाहताच
उडून गेलेल्या चिड्या परत फिरल्या...
***
४. आता कायम वास येईल
रस्ता बंद झाल्यापासून
इथं खूप शांतता आहे
एकाही वाहनाचा आवाज नाही
एकही हॉर्न वाजत नाही...
कोणती बस कोणत्या प्लॅटफॉर्मवर लागली
हे बसस्थानकाचे,
घरपट्टी भरली नाही तर
चौकाचौकात नावांचं बॅनर लावू
हे नगरपालिकेचे,
रावण जाळण्याच्या कर्ण्यातून
सांस्कृतिक गाड्यांचे
आणि राजकीय सभेतल्या
बाँबस्फोटी भाषणांचे
आवाज
मात्र येत राहतात दुरून
रस्ता बंद असूनही...
बाकी या दिवसांत
आवाज करण्याची कोणाची ताकद नाही...
एरियातली दाट झाडं नगरपरिषदेनं उपटली
म्हणून पक्ष्यांचाही आवाज नाही...
मोकळ्या प्लॉटात फेकलेल्या
ओल्या कचऱ्याला स्वत:हून हलता येत नाही,
पायांशिवाय तो गोळाही करता येत नाही,
म्हणून आता कायम वास येईल...
***
५. पायांनी चालत आलेला गोदो
वाट पाहिली नाही
तर कोणी येत नाही,
आपण वाट पहातो
म्हणून त्याच्या सवडीनं
गोदो केव्हातरी येतो,
ओल्या भळभळत्या जखमेवर
मीठ चोळून
निघून जातो...
तसं पाहिलं तर
प्रतिभा जन्म देऊ शकते
पोटच्या गोळ्याला!
पण आयतामायता
पायांनी चालत आलेला गोदो
आपल्याला जास्त भावतो,
पुन्हा पुन्हा येतो नि खोल बोचकत राहतो
आपण घायाळ उदास एकटे होत जातो…
***
६. कडेलोटाची शक्यता!
...निचटत्या पिरोटवर
उभे असलेले लोक
अजून तरी
शेवाळल्या सरगोंडीतच
जीव रोवून तग धरून
थरथरत्या पायांनी
निसटाळा तोल सांभाळत,
‘कोरा कागद निळी शाई
अजून कोणाला भिती नाही
दगड की माती?’
असं सारखं विचारलं जातंय
अंगात आरी खोचत
धक्का मारण्याआधी...
जीवंत रहायचं असेल
तर दगड वा मातीतून
निवडावंच लागेल एक
अन्यथा केव्हाही आरी ढोसून
चारी मुंड्या चित
कडेलोटाची शक्यता!
***
७. बेडूकराव
हे एक डबकं ते एक डबकं
बेडूकराव डराव डराव
या डबक्यातून त्या डबक्यात
टूणट़ूण उडी मारून धाव
बेडूकराव डराव डराव
दिवसा हिरवं पहाटे तांबडं
तत्व खोटं सत्वही चहाडं
बेडूकराव डराव डराव
शब्द खोटा बेटाही खोटा
धर्म खोटा देवही खोटा
जनता बाटवून दलाल मोठा
बेडूकराव डराव डराव
डबक्यात डबकं गाळच गाळ
पायात बांधले घुंगरू चाळ
मुरगळले घायाळ फाळ
बेडूकराव डराव डराव
- डुक्कर घोळे कुत्र्याची लाळ
डबक्यातही शिजते दाळ
बेडूकराव डराव डराव...
***
८. या वर्तमानाचं काय?
लेखकानं काल्पनिक वा
भूतकाळात जगत लिहायचं?
आजचा नंगानाच लपवत
फिक्शन शोधत फिरायचं?
रात्रंदिवस चुईंगम चोखत
बखळ दळण दळायचं?...
बाहेर देहांची सजीव होळी शिलगावली गेलीय पहा
बाया सोलून उभार- खोल्या चेमलल्या जातात पहा
मादी भोगायचा मॉब उत्सव आयोजित होतोय पहा
ल्हाल्हा जीभेत लाळ धाबसत पिसाळ नर पायात
मातृगमनी स्खलला पहा...
पाहता पाहता माणसाचा कुत्रा झाला
या वर्तमानाचं काय?
पाषाणयुगी काळ्याभोर केसाळ
या नग्न दानवांचं काय?...
- रूपकं प्रतिकं प्रतिमा फेकून
बेधडक अभिधेला भिडणारा
कोणी जागल्या आहे का पहा!
***
(जानेवारी - फेब्रुवारी २०२५ च्या ‘नव अनुष्टुभ्’ मध्ये प्रकाशित झालेल्या कविता. इतरत्र वापर करताना कवीच्या नावासह ‘अनुष्टुभ’ व ब्लॉगचा संदर्भ द्यावा ही विनंती.)
© डॉ. सुधीर राजाराम देवरे
ब्लॉगचा पत्ता : http://sudhirdeore29.blogspot.com/